Ο δείκτης επιπολασμού της χρήσης στον πληθυσμό αφορά τη συγκέντρωση, ανάλυση και αποτίμηση πρωτογενών ή δευτερογενών δεδομένων τα οποία αφορούν τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και προέρχονται από μεγάλης, μέσης ή μικρής κλίμακας επιδημιολογικές έρευνες στο γενικό, το μαθητικό και σε ειδικούς πληθυσμούς της χώρας.
Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΚΤΕΠΝ συγκεντρώνει όλα τα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία σχετικά με τη χρήση ουσιών (παράνομων και νόμιμων) σε πανελλήνια αντιπροσωπευτικά και μη δείγματα του γενικού και του μαθητικού πληθυσμού, καθώς και σε δείγματα από πληθυσμούς υψηλού κινδύνου για τη χρήση ουσιών (π.χ. κρατούμενους, ρομά, πρόσφυγες, κτλ.) στην Ελλάδα.
Η έρευνα σε αντιπροσωπευτικά, πιθανοθεωρητικά δείγματα του πληθυσμού βοηθά στην εκτίμηση της έκτασης της χρήσης ουσιών στη χώρα και παρέχει χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τα πρότυπα χρήσης, τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά των χρηστών, τις αντιλήψεις για τους κινδύνους από τη χρήση και τη διαθεσιμότητα των ουσιών, καθώς και τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που συνδέονται με τη χρήση.
Επιδημιολογικές έρευνες επικράτησης της χρήσης στον γενικό πληθυσμό
Η αποτύπωση της έκτασης και των χαρακτηριστικών της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών στον πληθυσμό προϋποθέτει την εκπόνηση επιδημιολογικών ερευνών επισκόπησης οι οποίες να περιλαμβάνουν αντιπροσωπευτικά, πιθανοτικά δείγματα του γενικού πληθυσμού, προσωπική συνέντευξη και ερωτηματολόγια με πλήθος μέτρων σχετικά με τις νόμιμες και τις παράνομες ουσίες (στη βάση του ευρωπαϊκού πρότυπου ερωτηματολογίου) και τους παράγοντες που συνδέονται με αυτήν.
Το ΕΚΤΕΠΝ συμμετέχει ενεργά από το 1997 στην ομάδα εμπειρογνωμόνων του Ευρωπαϊκού Κέντρου για την εκπόνηση κατευθυντήριων γραμμών για το δείκτη αυτό. Οι κατευθυντήριες γραμμές αφορούν ένα κοινό ερευνητικό πρωτόκολλο και ένα ερωτηματολόγιο (ευρωπαϊκό πρότυπο ερωτηματολόγιο), τα οποία συστήνεται να χρησιμοποιούν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες στις εθνικές έρευνες γενικού πληθυσμού προκειμένου να προκύπτουν συγκρίσιμα στοιχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στην Ελλάδα, κυρίως ελλείψει χρηματοδότησης, στη διάρκεια της 15ετίας 2004-2019 δεν έχει υλοποιηθεί έρευνα για τη χρήση ουσιών στον γενικό πληθυσμό με τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Η τελευταία έρευνα που υλοποιήθηκε με τέτοια χαρακτηριστικά ήταν η ‘Πανελλήνια έρευνα στον γενικό πληθυσμό για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και την ψυχοκοινωνική υγεία’ του ΕΠΙΨΥ το 2004 στην οποία η εναρμόνιση με το δείκτη του ΕΚΤΕΠΝ ήταν πλήρης.
Για τα κύρια αποτελέσματα της τελευταίας πανελλήνιας επιδημιολογικής έρευνας στο γενικό πληθυσμό (σε αντιπροσωπευτικό, πιθανοτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού και με την εφαρμογή του ερωτηματολογίου που προτείνεται από το EMCDDA) που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα από το ΕΠΙΨΥ, πατήστε εδώ.
Επιδημιολογικές έρευνες επικράτησης της χρήσης στον μαθητικό πληθυσμό
Όσον αφορά τον σχολικό πληθυσμό, στοιχεία προέρχονται κυρίως από τις πανελλήνιες επιδημιολογικές έρευνες που εκπονούνται από το ΕΠΙΨΥ.
Συγκεκριμένα, το ΕΠΙΨΥ αποτελεί μέλος και υλοποιεί ανά τετραετία το ελληνικό σκέλος των διακρατικών επιδημιολογικών ερευνών ESPAD (www.espad.org) και HBSC/WHO (www.hbsc.org), οι οποίες περιλαμβάνουν μέτρα σχετικά με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.
Το 2019 υλοποιήθηκε το 7ο κύμα της έρευνας ESPAD σε αντιπροσωπευτικά δείγματα μαθητών σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας της χώρας, ενώ το 2022 πραγματοποιήθηκε το 7ο κύμα της έρευνας HBSC/WHO σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα μαθητών.
Για περισσότερες πληροφορίες για το ελληνικό σκέλος της έρευνας ESPAD, μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του ΕΠΙΨΥ εδώ, όπως και για την έρευνας HBSC/WHO εδώ.
Άλλες έρευνες
Πέραν των επιδημιολογικών ερευνών, την εικόνα για τον επιπολασμό της χρήσης ουσιών στον πληθυσμό συμπληρώνουν και ευρήματα από μελέτες οι οποίες βασίζονται σε τεχνικές ανάλυσης αστικών λυμάτων. Στην Ελλάδα, η βιολογική ανάλυση αστικών λυμάτων ξεκίνησε το 2010 στο πλαίσιο του πανευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος SCORE (με τη συμμετοχή 56 πόλεων από 19 ευρωπαϊκές χώρες) και αποδείχθηκε πολύτιμη στην ανίχνευση στοιχείων από ναρκωτικές ουσίες και φάρμακα (συμπεριλαμβανομένων των μεταβολικών παραγώγων τους).
Για την πόλη των Αθηνών, το Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ παρακολουθεί από το 2010 τις τάσεις στην κατανάλωση ψυχοδραστικών ουσιών αναλύοντας τα λύματα της πόλης που καταλήγουν στην Ψυττάλεια. Οι αναλύσεις γίνονται σε δείγματα που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια μίας εβδομάδας την άνοιξη του κάθε έτους.
Ερευνητική δραστηριότητα στο χώρο των εξαρτησιογόνων ουσιών. Πατώντας εδώ, μπορείτε να καταχωρήσετε την έρευνά σας.
Περιλήψεις από επιστημονικές εργασίες, παρουσιάσεις σε συνέδρια, κτλ. Πατώντας εδώ μπορείτε να καταχωρήσετε την περίληψη από την επιστημονική εργασία που έχετε εκπονήσει και έχετε δημοσιεύσει, ή έχετε παρουσιάσει σε συνέδριο κτλ.
Ελλάδα: τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για την επικράτηση της χρήσης ναρκωτικών στον πληθυσμό.
Ευρώπη: στοιχεία για την επικράτηση της χρήσης ουσιών στον πληθυσμό στην Ευρώπη. Πατώντας εδώ μπορείτε να δείτε περισσότερες πληροφορίες για την εφαρμογή του δείκτη σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και τελευταία διαθέσιμα σχετικά στοιχεία.
